«Το μεγάλο κύμα έξω από την Καναζάουα»

Ιαπωνική ζωγραφική. Δεν γνωρίζουμε πολλά γι'αυτήν ή τους καλλιτέχνες της. Πολλοί όμως, έχει συμβεί να δουν έστω και μια φορά στη ζωή τους μια από τις πιο γνωστές ιαπωνικές ξυλογραφίες στην Ευρώπη. Το έργο του Χοκουσάι (Hokusai Katsushika) γνωστό ως The wave ή The great wave, «Το μεγάλο κύμα έξω από την Καναζάουα» (The great wave at Kanagawa) έχει φήμη αντάξια του ονόματός του, καθώς έχει διασχίσει την Ευρώπη και έχει φτάσει μέχρι την Αμερική, όπου και βρίσκεται σήμερα.

Ερχόμενος σε μια πρώτη επαφή με το έργο, ο θεατής επικεντρώνεται στο μέγεθος του κύματος, το οποίο καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της εικόνας, δημιουργώντας μια μάζα που έρχεται σε αντίθεση με το κενό κομμάτι που απομένει. Παρατηρώντας καλύτερα, εντοπίζει κανείς το βουνό Φούτζι, το οποίο ως μια άλλη πυραμίδα, βρίσκεται στο βάθος της εικόνας, δίνοντας έτσι κυριαρχικό ρόλο στη φύση. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο παραδοσιακός τρόπος απεικόνισης του συγκεκριμένου βουνού σύμφωνα με τα ιαπωνικά πρότυπα, υποδείκνυε την τοποθέτησή του στο κέντρο της σύνθεσης. Συνεπώς, η επιλογή του Χοκουσάι να αναδείξει το φυσικό τοπίο, το οποίο αποτελούσε βασική πηγή έμπνευσης για τον ίδιο, με εκπρόσωπο το πανίψηλο κύμα, τον καθιστά πρωτοπόρο ανάμεσα στους καλλιτέχνες της εποχής του.

Το βλέμμα μας δεν παραλείπει να πέσει πάνω στις βάρκες με τους ψαράδες που πασχίζουν να περάσουν στην απέναντι όχθη. Το κύμα, μέσω της καθαρότητας του σχεδίου και του σχήματος του νερού, μας δίνει την αίσθηση ότι κινείται, έτοιμο να συγκρουστεί με τις βάρκες. Συγχρόνως, ο αφρός του μοιάζει με μυτερά δόντια ή γαμψά νύχια, τα οποία με μανία ετοιμάζονται να κατασπαράξουν τους ψαράδες, κάτι που προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη ένταση στην εικόνα. Εκείνο που προκαλεί εντύπωση είναι το γεγονός ότι οι ψαράδες χαρακτηρίζονται από ηρεμία, αυτοκυριαρχία και πειθαρχημένη επιμονή απέναντι στη βιαιότητα της φύσης. Η παρουσία τους στο έργο αποτελεί σύμβολο της καθημερινής μάχης του ανθρώπου, απέναντι σε κάθε είδους αντιξοότητα, για την επιβίωσή του.

Αν και για τον δυτικό πολιτισμό το έργο του Χοκουσάι αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της ιαπωνικής ζωγραφικής, για τους παραδοσιακούς Ιάπωνες η χρήση της προοπτικής, η απεικόνιση ψαράδων, καθώς και η λεπτή σκιά που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης στον ουρανό, δεν ήταν καλλιτεχνικώς αποδεκτά. Επομένως, η χρήση τους από τον Χοκουσάι αποτελεί ένα ακόμα δείγμα του πρωτοποριακού του πνεύματος. Τέλος, στο πάνω μέρος της εικόνας και στα αριστερά υπάρχει ένα κείμενο με ιαπωνική γραφή. Πρόκειται για ένα ποίημα, το οποίο -όπως συνηθιζόταν στην ιαπωνική χαρακτική- εικονογραφούσε η εικόνα. Το συμπέρασμα στο οποίο οδηγούμαστε μέσα από αυτή την κίνηση, είναι ότι ο καλλιτέχνης δεν είχε ως αυτοσκοπό να απομακρυνθεί πλήρως από τις υπάρχουσες παραδόσεις της εποχής του. Σίγουρα όμως δεν περιοριζόταν από αυτές, καθώς αφηνόταν στην καλλιτεχνική δημιουργία χρησιμοποιώντας τα δικά του αισθητικά κριτήρια.

Τα συναισθήματα, λοιπόν, που μας δημιουργεί αυτό το έργο ποικίλουν από δέος στη θέα του ύψους του κύματος, μέχρι φόβο και αγωνία για τα αποτελέσματά του στη ζωή όσων βρεθούν στο διάβα του. Κι ίσως, τελικά, αυτός να είναι ο λόγος που κάνει εδώ και αιώνες τους ανθρώπους να κοντοστέκονται , για να το θαυμάσουν, αν τύχει και το συναντήσουν.

Επιμέλεια: Χρύσα Μακροπούλου